اقامت طولانی‌مدت در فضا با تغییرات متعدد در عملکرد بدن انسان همراه است که یکی از مهم‌ترین پیامدهای آن، بروز مشکلات بینایی در فضانوردان است. پدیده‌ای که با نام “سندرم عصبی چشمی مرتبط با پرواز فضایی” یا به اختصار SANS شناخته می‌شود.
بر اساس یافته‌های علمی، بسیاری از فضانوردان در طول اقامت در ایستگاه فضایی بین‌المللی، با تاری دید مواجه شده و نیازمند استفاده از عینک‌های قوی‌تر می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند که اقامت در محیط ریزگرانش باعث تغییر شکل ساختار چشم می‌شود؛ به‌گونه‌ای که دیسک بینایی (نقطه اتصال عصب بینایی به شبکیه چشم) دچار تورم می‌گردد.
محققان تأکید دارند که علت اصلی این اختلالات، تغییر مسیر حرکت مایعات بدن تحت تأثیر جاذبه صفر است. در چنین شرایطی، مایع مغزی نخاعی و خون برخلاف حالت عادی روی زمین، به سمت بخش‌های بالایی بدن و مغز حرکت می‌کنند که نتیجه آن افزایش فشار بر چشم است.
برای مقابله با این مشکل، بررسی‌هایی درباره اثربخشی ابزار فشارسنج ران در جلوگیری از تجمع مایعات در سر در حال انجام است. اگر اثبات شود این ابزار می‌تواند فشار مایع را تعدیل کند، گامی مهم در ارائه راه‌حل غیرتهاجمی برای حفاظت از بینایی فضانوردان خواهد بود. این روش حتی ممکن است برای بیماران زمینی که با مشکلات مشابهی مواجه هستند نیز کاربرد داشته باشد.
در تحقیقات دیگری، متخصصان با اندازه‌گیری قطر عصب بینایی به نتایجی دست یافته‌اند که می‌تواند شاخص قابل اعتمادی برای پیگیری تغییرات بینایی در ماموریت‌های فضایی باشد. همچنین موردی از کاهش علائم بینایی یک فضانورد پس از مصرف مکمل‌های ویتامین B و افت سطح دی‌اکسید کربن در کابین، توجه پژوهشگران را به تعامل شرایط محیطی و تغذیه در حفظ سلامت چشم جلب کرده است.
یکی دیگر از موضوعات مورد بررسی، تأثیر اقامت بلندمدت در فضا بر بافت اطراف کره چشم است؛ دانشمندان معتقدند این بافت‌ها در فضا نرم‌تر شده و همین موضوع ممکن است عامل تغییر شکل چشم باشد. نتایج این مطالعات نه‌تنها به فضانوردان در مأموریت‌های طولانی مانند سفر به مریخ یا ماه کمک خواهد کرد، بلکه می‌تواند به شناخت بهتر اختلالات بینایی در افراد سالمند روی زمین نیز بینجامد.
