در عصری که تصویر آینده در ادبیات معاصر بیشتر رنگ و بوی ویران‌شهر دارد، کتاب «ادبیات آرمان‌شهری» گردآوری گریگوری کلایس نقشه‌ای از تخیل‌های بدیل پیش روی ما قرار می‌دهد. این اثر، نه صرفاً تاریخچه‌ای از اتوپیا، که پنجره‌ای به چشم‌اندازهای ممکن باز می‌کند؛ چشم‌اندازهایی که هرچند شاید محقق نشوند، اما به ما آموخته‌اند چگونه می‌توان منطق دیگری برای زندگی اندیشید.
نگاهی نو به محتوای کتاب
کتاب «ادبیات آرمان‌شهری» (Cambridge, ۲۰۱۰؛ ترجمه محمود ایرانی‌فرد) مجموعه‌ی یازده مقاله است که مسیر تحول ادبیات آرمان‌شهری را از تامس مور تا امروز پی می‌گیرد. هر مقاله، با ترکیب تاریخ‌نگاری و تحلیل موضوع‌محور، ابعاد زیر را کاویده است:
- بررسی ریشه‌های کلاسیکِ افلاطون تا «آرمان‌شهر» مور
- سیر تبدیل آرمان‌شهر به دیستوپیا در آثار برجسته قرن بیستم
- بازتعریف اتوپیا در رویکردهای فمینیستی، محیط‌زیستی و پسااستعماری
- نقد غرب‌محوری و تلاش برای گشودن چشم‌انداز به سنت‌های شرقی و اسلامی
چرا ادبیات آرمان‌شهری امروز ضروری است
در جهانی که مسائلی چون بحران آب، شکاف‌های طبقاتی و نابرابری‌های جنسیتی روزبه‌روز تشدید می‌شوند، توانایی تصور محیطی عادلانه‌تر و پایدارتر از یک ضرورت است. کتاب کلایس راه رسیدن به این تصور را در سه گام عملی روشن می‌کند:
- شنیدن صداهای سرکوب‌شده و وارد کردن آن‌ها به متن ادبی
- تلفیق تحلیل انتقادی با ایده‌پردازی خلاق برای طرح طرح‌های جایگزین
- به چالش کشیدن مرزبندی‌های سنتی میان واقعیت و تخیل
کتاب «ادبیات آرمان‌شهری» ابزاری است فراتر از مرجع آکادمیک؛ دعوتی به تمرین مداوم تخیل اتوپیایی، تا در برش‌های تیره‌ی زمانه، جرقه‌های امید را حفظ کنیم و برای آینده‌ای تازه بیندیشیم.
