آمار شش‌ماهه تهران نشان می‌دهد نزدیک به نیم‌میلیون خودرو بدون معاینه فنی معتبر در خیابان‌ها تردد کرده‌اند؛ داده‌ای که هم سلامت عمومی و هم ایمنی ترافیکی و محیط‌زیست را به چالش می‌کشد. این گزارش خلاصه‌ای از اظهارات رئیس پلیس راهور تهران بزرگ، مهلت‌ها و پیامدها و چند پیشنهاد عملی برای کاهش این خلأ مهم است.
واقعیت آماری و پیامدها
سردار سید ابوالفضل موسوی‌پور اعلام کرد در شش ماه نخست سال بیش از ۴۶۹ هزار خودرو جریمه شده و بیش از ۱۶۰۰ برگه معاینه فنی ابطال گردیده است. این ارقام فراتر از یک گزارش انتظامی است؛ نشان‌دهنده وجود خودروهایی با نقص فنی در سیستم ترمز، تعلیق، چراغ‌ها و موتور که هم مخاطره تصادف را افزایش می‌دهد و هم سهم قابل توجهی در تولید آلاینده‌های هوا دارد. معاینه فنی ابزاری قانونی و فنی است که هدفش کاهش ریسک جاده‌ای و محافظت از کیفیت هوای شهر است.
چه چیزهایی در معاینه فنی بررسی می‌شود
مرکزهای معاینه فنی سلامت فنی و زیست‌محیطی خودرو را در چند بخش کلیدی می‌سنجند:
- سیستم ترمز، تعادل و سایش لنت؛
- سیستم تعلیق و فرمان، سلامت لاستیک‌ها و چراغ‌ها؛
- میزان آلایندگی خروجی اگزوز، نشت روغن و وضعیت بدنه و شاسی.
در صورت وجود نقص جدی، خودرو مردود شده و مالک موظف به رفع ایراد و بازآزمون است.
چرا برخی از رانندگان معاینه را جدی نمی‌گیرند
دلایل عدم مراجعه متنوع‌اند: ناآگاهی نسبت به زمان‌بندی (مثلاً خودروهای سواری باید پس از ۴ سال به‌صورت سالانه معاینه شوند، وسایل عمومی از همان سال اول نیم‌ساله بررسی می‌شوند)، هزینه و زمان‌بر دانستن فرآیند، یا تصور اینکه «مشکلی جدی» ندارند. اما تجربه نشان داده حتی نقص‌های کوچک می‌تواند به حادثه یا هزینه‌های سنگین‌تر منجر شود.
دو پیشنهاد برای کاهش مشکل
- راه‌اندازی سامانه یادآوری دیجیتال و اطلاع‌رسانی هدفمند برای تمدید معاینه فنی؛
- راه‌اندازی مراکز سیار و تسهیلات قیمتی برای خودروهای عمومی و اقشار کم‌درآمد تا دسترسی ساده‌تر و سریع‌تر فراهم شود.
نقش فرهنگ‌سازی و نظارت هوشمند
پلیس راهور با دوربین‌های هوشمند و گشت‌های میدانی شناسایی و برخورد قانونی را پیگیری می‌کند اما برخورد صرف انتظامی کافی نیست. ترکیب نظارت فنی با اطلاع‌رسانی مستمر، آموزش رانندگان و مشوق‌هایی مثل تخفیف‌های زمان‌بندی‌شده یا سهمیه معاینه رایگان برای خودروهای فرسوده می‌تواند اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
جمع‌بندی
معاینه فنی فراتر از یک الزام اداری است؛ سرمایه‌ای برای حفظ جان در جاده‌ها و تنفسی پاک در شهر. کاهش آمار خودروهای فاقد معاینه به هماهنگی بین نهادهای ذی‌ربط، دسترسی آسان‌تر به خدمات فنی و تغییر رفتار شهروندان نیاز دارد. هر راننده با یک مراجعه به موقع می‌تواند سهم خود را در کاهش خطر و آلودگی تهران ادا کند.
