مکمل‌های ویتامینی و معدنی قرار نیست جایگزین غذا باشند اما تصور عمومی از بی‌خطر بودنِ بی‌حد و مرزِ آنها، فجایع پنهانی برای سلامت ایجاد کرده است. مصرف بی‌رویه ممکن است نه تنها بی‌فایده باشد بلکه به کبد، کلیه، قلب و سیستم عصبی آسیب برساند و روند درمان بیماری‌ها را مختل کند.
چرا مصرف زیاد خطرناک است
ویتامین‌ها و مواد معدنی دو گروه دارند: محلول در آب که معمولاً از طریق ادرار دفع می‌شوند و محلول در چربی که در بافت‌ها تجمع می‌یابند. تجمع ویتامین‌های A، D، E و K می‌تواند باعث مسمومیت شود. افزون بر این، مکمل‌های گیاهی و ترکیبی گاه حاوی مقادیر نامشخصی از مواد فعال‌اند که با داروها تداخل دارند و عوارض غیرمنتظره می‌سازند.
نشانه‌های هشدار دهنده مصرف بیش از حد
تغییرات غیرمعمول در وضعیت بدنی باید جدی گرفته شود. علائم رایج شامل درد یا تپش قلب، تغییر رنگ پوست و ادرار، مشکلات گوارشی مداوم، سردرد، سرگیجه، بی‌حسی یا گزگز و خستگی غیرعادی است. نتایج غیرطبیعی آزمایش‌های کبد و کلیه نیز می‌تواند اولین زنگ خطر باشد.
ترکیب‌های پرخطر و تداخلات دارویی
- کلسیم و آهن جذب یکدیگر را کاهش می‌دهند و همزمانی مصرف‌شان می‌تواند کارایی مکمل‌ها و داروها را پایین آورد.
- ویتامین K ممکن است اثر رقیق‌کننده‌های خون را کم کند و گل راعی با داروهای ضدافسردگی و برخی درمان‌های سرطان تداخل دارد.
چه کسانی باید بیش از همه مراقب باشند
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کبدی، کلیوی یا قلبی، کسانی که تحت شیمی‌درمانی هستند، زنان باردار یا شیرده و بیمارانی که داروهای پیچیده مصرف می‌کنند، بیشترین خطر را در صورت مصرف نامناسب مکمل‌ها دارند و نیازمند مشورت پزشکی پیش از شروع یا ادامه مصرف‌اند.
راهکارهای عملی برای مصرف ایمن
- قبل از شروع هر مکملی، با پزشک یا داروساز مشورت کنید و فهرست کامل مکمل‌ها و داروها را در هر ملاقات نشان دهید.
- مکمل را به‌عنوان «پرکننده شکاف تغذیه‌ای» بدانید نه «میانبر سلامت»؛ ترجیح اول باید رژیم متعادل و اصلاح سبک زندگی باشد.
جمع‌بندی
مکمل‌ها ابزار مفیدی برای جبران کمبودهای مشخص‌اند اما مصرف بی‌رویه و بدون نظارت می‌تواند به بهای سلامت تمام شود. آگاهی از تداخل‌ها، توجه به علائم هشدار و مشورت با متخصص، تنها راه جلوگیری از تبدیل یک «کمک» به یک «خطر» است.
