تحلیل ده‌ساله‌ای که از بیش از ۴.۵ میلیون پاسخ نظرسنجی استخراج شده نشان می‌دهد مشکلات مربوط به حافظه، تمرکز و تصمیم‌گیری در بزرگسالان جوان رو به رشد است؛ پدیده‌ای که دیگر نمی‌توان آن را صرفاً نتیجه پیری مغز دانست و نیاز به واکاوی ریشه‌های اجتماعی، اقتصادی و سبک زندگی دارد.
تصویر کلی و اندازه‌گیری مسئله
پاسخ به یک پرسش ساده—«آیا به‌خاطر شرایط جسمی، روانی یا عاطفی در تمرکز، یادآوری یا تصمیم‌گیری مشکل جدی دارید؟»—نشان داد سهم افرادی که با «بله» پاسخ داده‌اند از ۵.۳ درصد در ۲۰۱۳ به ۷.۴ درصد در ۲۰۲۳ افزایش یافته است. در گروه سنی زیر ۴۰ سال این سهم از ۵.۱ به ۹.۷ درصد رسید؛ افزایشی که پیامدهای گسترده‌تری برای آموزش، کار و سلامت عمومی در پی خواهد داشت.
چرا این پدیده فقط «مسن‌تر شدن» نیست
کاهش نسبی شکایات شناختی در گروه سنی بالای ۷۰ سال نشان می‌دهد که علت این روند را نباید در فرایندهای طبیعی پیری جست‌وجو کرد. افزایش بیشتر در میان جوانان و افراد کم‌درآمد هشدار می‌دهد که مسائل ساختاری مانند فقر، استرس مزمن و دسترسی نابرابر به مراقبت‌های سلامت نقشی تعیین‌کننده دارند.
عوامل محتمل و تعامل آنها
پژوهش‌ها علت واحدی تعیین نکرده‌اند، اما الگوی افزایش با مجموعه‌ای از عوامل همخوانی دارد: فشار مالی و مسکن نامطمئن، کمبود خواب و اختلالات خواب، استرس مزمن، تغذیه و بیماری‌های مزمن کنترل‌نشده مانند فشار خون و دیابت، آلودگی هوا، اثرات باقیمانده عفونت‌ها و تغییرات گسترده در الگوهای استفاده از فناوری و صفحه‌نمایش. ترکیب این عوامل می‌تواند بار همه‌جانبه‌ای بر توانایی‌های شناختی وارد کند.
پیامدهای فردی و جمعی
اختلالات شناختی در بزرگسالان جوان پیامدهای بلندی‌مدت دارند: کاهش بهره‌وری اقتصادی، مشکلات در ادامه تحصیل و تربیت فرزندان، افزایش نیاز به خدمات بهداشتی-درمانی و بار سنگین‌تر بر سیستم‌های حمایتی. این روند می‌تواند در دهه‌های آتی هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی ایجاد کند.
اولویت‌های مداخله‌ای
برای مواجهه با این بحران نوظهور باید هم اقدامات درمانی و هم اصلاحات ساختاری صورت بگیرد. دو محور کلیدی که می‌تواند سریع‌تر اثرگذار باشد عبارت‌اند از:
- تقویت دسترسی به خدمات بهداشتی و روان‌درمانی در گروه‌های آسیب‌پذیر همراه با برنامه‌های پیشگیری از بیماری‌های مزمن؛
- اجرای سیاست‌های اجتماعی کاهش فشارهای اقتصادی و مسکن ناایمن، و برنامه‌های آموزشی برای بهبود خواب، تغذیه و مدیریت استرس.
نقش فناوری و پژوهش‌های آتی
فناوری هم عامل تسریع و هم فرصت مقابله است؛ استفاده بی‌رویه از صفحه‌نمایش به الگوهای خواب و توجه آسیب می‌زند، اما ابزارهای دیجیتال می‌توانند برای غربالگری زودهنگام، آموزش بهداشت روان و ارائه مداخلات کم‌هزینه به کار روند. پژوهش‌های آینده باید به تفکیک علل، بررسی اثرات تجمعی عوامل محیطی و آزمایش مداخلات جامعه‌محور بپردازند.
جمع‌بندی
افزایش شکایات مربوط به حافظه و تمرکز در میان جوانان نباید به‌عنوان روندی گذرا نادیده گرفته شود؛ این یک زنگ خطر اجتماعی است که نشان می‌دهد سلامت شناختی تابعی از شرایط زندگی و ساختارهای اجتماعی است. پیشگیری و مداخله زودهنگام، همراه با سیاست‌گذاری هدفمند در حوزه بهداشت عمومی، آموزش و رفاه اجتماعی، بهترین شانس را برای تغییر جهت این منحنی فراهم می‌آورد.
